İsmail Dede Efendi’nin Sultan II. Mahmud vasfındaki mesnevisi

İsmail Dede Efendi, Türk müzik tarihinin en önemli musikişinas, bestekâr, hanende ve hocalarından biridir. Babası Süleyman Ağa’nın hamam işletmeciliğiyle meşguliyeti nedeniyle “Hammâmî-zâde” lakabıyla tanınan dinî güfte mecmualarında “Derviş İsmail” olarak kaydedilmiştir. Her ne kadar musikişinaslığının bestekârlığının gölgesinde kalsa da Efendi’nin bir yönü de şairliğidir ki bu küçümsenmeyecek değerdedir. Bu çalışmada şairliği dönemin sultanı ile ilişkisini gösteren eseri üzerinde durulacaktır. çalışmamıza konu olan eseri, Sultan II. Mahmud’u övmek için kaleme aldığı mesnevisidir. Mesnevinin ulaşabildiğimiz tek nüshası İstanbul Topkapı Sarayı Yazma Eserler Kütüphanesi, Türkçe Yazmalar Bölümü, E. H. 1658 arşiv numarasında kayıtlıdır. Üç mensur parça üç yüz otuz beyitten oluşan mesnevide methetmiştir. Eserde Mahmud methiyesi birlikte münacat, na’t, dört halife Mevlana methiyesi, mersiye, rüya tabiri, tarih düşürme, mektup, hasb-ı hâl, tefe’ül Mevlana’nın Mesnevi’sinden manzum çeviri bulunmaktadır. Makalede öncelikle kaynaklardan elde edilen bilgilerle hayatı özetlenmiştir. Daha sonra söz konusu mesnevinin nüsha tavsifi verilmiş ardından eser; şekil, muhteva, dil üslup açısından incelenmiştir. Yazının sonunda ise transkripsiyonlu metni verilmiştir. vesileyle Efendi gibi çok musikişinasın daha önce yayımlanmamış ilim âleminin istifadesine sunulmuştur.